موارد عمومی برای رعایت ایمنی و حفاظت در حین جوشکاری
بسیار مشاهده می‌کنیم که در اثر عدم رعایت ایمنی در جوشکاری، افراد دچار آسیب می‌شوند. آسیب‌ها ممکن است مربوط به چشم یا اندام‌های دیگر باشد. در اکثر موارد، چشم انسان آسیب‌پذیرترین عضو در میان اعضا است؛ چرا که اولین و بیشترین آسیب برای چشم است. در حین جوشکاری فرد باید به قطعه کار نگاه کند. از طرفی هم اشعه و نور حاصل از جوشکاری، آسیب جدی به چشم وارد می‌کند. اما فقط چشم نیست که آسیب می‌بیند. تمامی اندام داخلی و خارجی انسان در معرض آسیب قرار دارد. برای مثال گاز و دود حاصل از جوشکاری، به اندام تنفسی صدمه می‌زند و اگر در فضای بسته یا بدون تهویه مناسب باشد، میتواند آسیب بسیار جدی و جبران‌ناپذیری وارد کند. همچنین برق گرفتگی در اثر لمس وسایل بسیار مشاهده شده است. علاوه بر این ناراحتی‌های پوستی و سوختگی در اثر گرمای حاصل از جوشکاری یا پریدن نخاله‌ها و تکه‌های داغ از دیگر آسیب‌های جوشکاری است.
موارد ایمنی در جوشکاری
در این قسمت می‌خواهیم همراه شما به بررسی موارد مختلفی که از نظر ایمنی در جوشکاری اهمیت دارد بپردازیم. همچنین نگاهی به ابزاری که برای محافظ آن قسمت مهم است، داشته باشیم. با ما در ادامه همراه باشید.
محافظت از چشم‌ها
انواع لنزها
لنزها به صورت ثابت برای محافظت از چشم‌ها استفاده می‌شوند. بسیاری از کلاه‌های مخصوص و نقاب‌های جوشکاری دارای محفظه‌ای برای چشم هستند که در این محفظه یک لنز قرار می‌گیرد. این لنز دارای استانداردها و مواردی مثل تیرگی، مقاومت در برابر اشعه و … است. از نظر تیرگی لنزها دارای دو نوع هستند: تیره و تاریک‌شونده اتوماتیک.
لنزهای تیره از جنس پلی کربنات، پلاستیک و شیشه ساخته می‌شوند که از نظر تیرگی از درجه 3 تا 15 دسته‌بندی می‌شوند. دسته‌بندی این لنزها از روشن‌ترین تا تاریک‌ترین می‌باشد. علاوه بر این، دو لنز شفاف و روشن در درون و بیرون لنز تیره قرار می‌گیرد که از لنز تیره محافظت کرده و عمر آن را بیشتر می‌کند. با توجه به نوع جوشکاری، باید از لنز با تیرگی مناسب استفاده شود. عیب این دسته لنزها این است که تاریکی آن ثابت بوده و باعث اختلال در دید جوشکار تا قبل از شروع عملیات می‌شود.
اما لنزهای تیره شونده اتوماتیک، الکترونی بوده و تا قبل از جوشکاری دید جوشکار به محیط جوشکاری واضح و شفاف است. در زمان آغاز جوشکاری، لنز به طور اتوماتیک تیره شده و از چشم‌ها و بینایی جوشکار محافظت می‌کند.
عینک ها
برخلاف لنز که روی شیلدها یا محافظ‌های صورت نصب می‌شود، عینک‌ها به طور ثابت روی چشم قرار می‌گیرند. در جوشکاری‌های سبک و برشکاری میتوان فقط از عینک و کلاه ایمنی به جای نقاب مخصوص استفاده کرد. در این حالت از عینک با لنز 2، 3 تا 5 استفاده می‌شود. عینک‌ها باید لبه داشته و تا روی صورت را بپوشانند و همچنین دور لنز را محافظت کنند. اما در جوشکاری‌های با حرارت بالا مثل جوشکاری با گاز و …، برای جلوگیری از آسیب به صورت و سوختگی باید از نقاب استفاده کرد.
پوشش های محافظ
انواع لباس‌های محافظ
لباس‌های مختلفی برای محافظ از فرد وجود دارد. لباس‌های یک تکه سرهمی، آستین، دستکش، شلوار، نیم‌تنه، پیشبند، کلاه و ماسک تعدادی از این پوشش‌ها هستند. در انتخاب این پوشش‌ها مهم است که فرد بداند که در حین انجام کاری که دارد، کدام یک از اندام درگیر می‌شود و لباس مناسب برای آن را انتخاب کند. همچنین اندازه آن مناسب باشد تا اندام را به خوبی پوشش دهد. مورد بعدی انتخاب جنس مناسب است. پوشش‌های مختلفی وجود دارد که در برابر ضربه، برق، اشعه، شعله، آتش و … مقاومت می‌کنند. مهم است که فرد با توجه به نوع کاری که می‌خواهد انجام دهد، جنس مناسب را انتخاب کند. مثلا در جوشکاری برق، بهتر است از دستکش، آستین و پیشبند استفاده شود. جنس پوشش هم طوری انتخاب شود که در برابر برق و آتش محافظ داشته باشد.
پارچه‌های مقاوم و کندکننده جریان آتش
این پارچه‌ها که از جنس نخ پنبه هستند، همچون ساتن‌ها، جین و پارچه‌های نخی ضخیم حفاظت خوبی در برابر آتش و گرما دارد. ارزان‌تر از جنس‌های دیگر هستند و تا حدود 50 بار شستشو مقاومت خود را در برابر آتش حفظ می‌کنند. از نظر عبور هوا هم از بیشتر مواد دیگر مانند چرم و … بهتر هستند.
با اینکه این پارچه‌ها مزیت و مقاومت خوبی دارند، در اثر شستشوی نامناسب مقاومت آنها در برابر آتش کم می‌شود. این جنس پارچه باید در جوشکاری‌های سبک استفاده شود و در جوشکاری‌هایی که گرمای زیادی دارند باید از جنس‌های با مقاومت بالاتر مانند چرم استفاده کرد. با این حال بیشتر جوشکاران به خاطر سبکی و خنک‌تر بودن این پارچه، همیشه از این جنس استفاده می‌کنند که این کار میتواند خطرناک باشد.
پوشش‌های چرمی
پوشش‌های چرمی برخلاف پارچه‌های نخ پنبه‌ای، سنگین‌تر و گرم‌تر هستند. اما برای حرارت‌های بالا و جوشکاری‌های شدیدتر از آن استفاده می‌شود. مقاومت این پوشش خیلی بیشتر بوده و در برابر آتش فرد را به خوبی محافظت می‌کند.
رایج ترین خطرات در زمان جوشکاری و نحوه اجتناب از آنها
آسیب‌های جسمی و فیزیکی
منظور از آسیب‌های جسمی جوشکاری، مواردی چون سوختگی، بریدن انگشتان دست یا پا و آسیب دیدگی از ناحیه چشم است. برای همین باید از تجهیزات جوشکاری مناسبی استفاده کرد تا میزان این خطرات به حداقل خود برسد. برای جلوگیری از سوختگی و نور شدید جوشکاری، می‌توانید از کلاه ایمنی و عینک جوشکاری استفاده کنید. همچنین جهت حفاظت از گرما و آتش سوزی، بهتر است از لباس‌های مقاوم در برابر آتش و الکتریسیته استفاده کنید. دستکش جوشکاری، چکمه و پیشبند مخصوص نیز برای این کار مناسب هستند. گوش‌ها نیز جزو اعضای آسیب پذیر بدن در حین جوشکاری هستند. جهت حفاظت از این اعضای بدن می‌توانید از محافظ گوش استفاده کنید. این وسیله هم موجب حفاظت از گوش شده و هم شنوایی جوشکار را در برابر سر و صداهای زیاد حفظ می‌کند.
قرارگیری در معرض دود و گاز ناشی از جوشکاری
یکی دیگر از خطرات جوشکاری، قرار گرفتن افراد جوشکار در معرض دود و گاز جوشکاری است. دودها و گازهای منتشر شده برای سلامتی جوشکار مضر هستند و می‌توانند او را در معرض مشکلات تنفسی، بیماری‌های خطرناکی چون سرطان و حتی اختلال‌های حرکتی و گفتاری قرار دهند. برای همین افرادی که به جوشکاری بلند مدت می‌پردازند، باید به نکات ایمنی در این زمینه توجه زیادی داشته باشند. یکی از نکات ایمنی در جوشکاری، استفاده از دستگاه تهویه هوای مناسب است. این دستگاه‌های تهویه قادرند گازها و دودهای سمی را از محیط داخلی به خارج منتقل کنند. همچنین میتوان از دستگاه تنفس مناسب استفاده کرد تا میزان خطرات ناشی از گازهای جوشکاری به حداقل خود برسد.
شوک الکتریکی و برق گرفتگی
یکی دیگر از خطرات جوشکاری، احتمال برق گرفتگی است. در واقع تخلیه ناگهانی الکتریسیته میتواند سبب آسیب به سلامتی جوشکار شود و حتی منجر به مرگ او گردد. با این حال این موضوع نیز قابل کنترل بوده و میتوان با توجه به نکاتی آن را به حداقل رساند. برای جلوگیری از شوک الکتریکی و برق گرفتگی، حتما تجهیزات جوشکاری و نگهدارنده الکترود را بررسی کنید تا مشکل و عیبی نداشته باشند. همچنین بخش فلزی نگهدارنده الکترود را با پارچه خیس لمس نکنید. در صورتی هم که برای اینورتر جوشکاری مشکلی به وجود آمده بود، حتما از یک متخصص در این زمینه کمک بگیرید و آن را به تعمیرکار حرفه‌ای بسپارید.
آتش سوزی و انفجار
محیط جوشکاری باید عاری از مواد مشتعل و آتش زا باشد. در واقع از آنجایی که فرآیند جوشکاری با ریسک زیادی همراه است، باید به این مورد توجه زیادی شود تا احتمال انفجار و آتش سوزی در محل به صفر برسد. برای جلوگیری از این مشکل، پیش از جوشکاری به بررسی محل بپردازید و هرگونه مواد قابل اشتعال را از محیط خارج کنید. همچنین از وجود کپسول آتش نشانی در محل مطمئن شوید و درب‌های خروج اضطراری را زیر نظر داشته باشید. به جز این موارد، پس از پایان کارتان با اینورتر جوشکاری حدود 30 دقیقه در محل بمانید تا اطمینان حاصل کنید که آتش سوزی رخ نداده است.
جمع بندی
از آنجایی که جوشکاری یکی از فرآیندهای پرخطر است، باید در حین انجام آن به موارد ایمنی زیادی توجه شود. بر این اساس افراد جوشکار باید از تجهیزات لازم برخوردار باشند تا بتوانند آسیب‌های ناشی از جوشکاری را به صفر برسانند. در این رابطه هم میتوان به استفاده از محافظ‌های مخصوص چشم نظیر انواع لنز و عینک و لباس‌های محافظ اشاره کرد. همچنین سیستم تهویه هوای مناسب و استفاده از ماسک میتواند آسیب‌های مربوط به دود و گازهای ناشی از جوشکاری را به حداقل برساند.
